[ Pobierz całość w formacie PDF ]
bezpieczeństwa. Tak więc warunkiem dobrej konfrontacji jest jej konstruktywność, co oznacza, że jest ona swoistego rodzaju
zaproszeniem pacjenta do obejrzenia swego własnego narkomańskiego czy alkoholicznego zachowania, rozpoznania
mechanizmów rządzących takim zachowaniem oraz dostrzeżenia konieczności zmiany.
Kotański swoim jasnym, pełnym miłości i wiary stosunkiem do człowieka uzależnionego stwarza atmosferę o wiele silniejszego
niż u Rogersa zabezpieczenia uczuciowego i można przypuszczać, że właśnie dlatego jego konfrontacyjne techniki miały
uzdrawiającą moc. Następcy Kotańskiego okazywali się miernymi naśladowcami stosując te same sposoby oddziaływania bez
niezbędnego uczuciowego zaplecza. Na surowość wymagań, czy bolesną konfrontację mogą pozwolić sobie bowiem tylko ci
terapeuci, którzy głęboko i prawdziwie potrafią okazywać uczucia i budować opartą na prawdziwych więziach relację
terapeutyczną. Postawa terapeuty Kotańskiego jest równocześnie postawą rodzica. Rodzica kochającego i w imię tej miłości
stawiającego granice swobody i wolności dziecka. Ale także rodzica wychowującego w duchu jasnych wartości moralnych,
rodzica rozumiejącego i sprawiedliwego.
W procesie wychowania najważniejszy jest autentyczny kontakt z młodym człowiekiem. "Wychowanie to nie manipulowanie
przez system nakazów i zakazów. Nic ponad danie siebie młodzieży nie da się zrobić. Im bardziej autentyczni będziemy w
wychowaniu, im więcej damy z siebie samych, tym większe osiągniemy efekty w postaci zmian w jej zachowaniu, poglądach,
stałych nastawieniach" (Kotański, s.19). Idea traktowania młodych ludzi jako odpowiedzialnych za swoje życie partnerów, wiara
w możliwości twórcze człowieka i jego nieograniczone możliwości stały się fundamentem profilaktyki uzależnień oraz systemu
terapeutycznego Monaru. Sam Kotański często używał określenia pedagogika Monaru, kładąc nacisk na fakt, iż proces
"wychodzenia" z narkomanii jest nie tylko przewartościowywaniem dotychczasowego życia narkomana, procesem świadomej
zmiany, ale także procesem wychowawczym, w którym lansowane są określone wzorce moralne, panują określone jasno zasady
i normy. Jest to zamierzone kształtowanie określonych wartości i postaw. W lansowanej koncepcji wychowawczej można
dopatrzyć się myśli i poglądów takich pedagogów, jak Pestalozzi, Makarenko czy Korczak.
Terapia według Kotańskiego tym różni się od wychowania, że pacjent musi wziąć odpowiedzialność za efekty terapii. Podkreślić
tu należy słowo "musi". Otóż terapia narkomanów powinna opierać się na założeniu, że specyfika tej choroby nie pozwala na
bierność pacjenta i zdanie się na pomoc lekarza czy terapeuty. Oznacza to postawienie osoby uzależnionej w sytuacjach
zmuszających ją do aktywności i uczenia się nowych wzorów zachowań społecznych oraz samego siebie poprzez doświadczanie.
Co więcej Kotański taką aktywność wymusza. Jest to w pewnym sensie dowód jego oddania i zaangażowania emocjonalnego w
sprawy człowieka potrzebującego.
Funkcjonujący od ponad dwudziestu lat monarowski system pomocy uzależnionym jest jednym z największych systemów tego
typu na świecie. Terapia stacjonarna osób uzależnionych odbywa się w ośrodkach, a główną metodą stosowaną w terapii jest
metoda społeczności terapeutycznej. Tworząc ośrodek w Głoskowie Marek Kotański rozpoczął ruch społeczności
terapeutycznych. Początkowo społeczność ośrodkowa była przede wszystkim wspólnotą ludzi dotkniętych narkomanią. Fakt
mieszkania pod wspólnym dachem zmuszał ludzi do współdziałania i wzajemnej pomocy, ilość i jakość codziennych kontaktów
interpersonalnych była przedmiotem analiz oraz okazją do wspólnego grupowego uczenia się. To właśnie w grupie ludzi
"jadących na tym samym wózku" upatrywał Kotański szansę przezwyciężenia nałogu.
Długoletnie doświadczenie wspólnot terapeutycznych zaowocowało udoskonaleniem metody społeczności terapeutycznej, w
której proces terapeutyczny przebiega etapowo, a oprócz pracy nad uzależnieniem sporo miejsca poświęca się doskonaleniu
samego siebie. Zmiana zachowań zaburzonych odbywa się w warunkach zbliżonych do naturalnych. Społeczność terapeutyczna
jest bowiem swoistym mikrokosmosem społecznym, reprezentacją rzeczywistości społecznej, w której obowiązują określone
role, istnieje konieczność wykonywania różnych zadań, gdzie każdy człowiek ma swoją nową tożsamość. Noszona przez lata
etykieta "ćpun" czy "narkoman" zostaje zastąpiona etykietą "członek społeczności terapeutycznej". Zdaniem Kotańskiego,
jedynie grupa ludzi z podobnymi problemami jest w stanie zmobilizować się nawzajem do pracy nad sobą. Chociaż sam Kotański
był silnym liderem, uważał, że terapeuci powinni stać na obrzeżach społeczności - być przede wszystkim ludzmi
podtrzymującymi wiarę i nadzieję, że człowiek może się zmieniać.
Metoda społeczności terapeutycznej uznawana jest obecnie za jedną z najbardziej skutecznych metod leczenia osób
uzależnionych. Polska nauka o psychoterapii zawdzięcza ją Markowi Kotańskiemu. W niniejszym skromnym artykule nie ma
jednak wystarczająco dużo miejsca na zaprezentowanie jej w sposób staranny i pogłębiony. Mam nadzieję, że koncepcja
terapeutyczna Marka Kotańskiego doczeka się wkrótce szerszego opracowania. Należy się to i metodzie, i Markowi Kotańskiemu
- psychologowi, który ukochał człowieka takim, jaki jest.
Bibliografia
Alcoholic Anonymous The story of how thousand of men and women have recovered from alcoholism (3rd ed ) New York. 1976
Kotański, M (1984a) Model leczenia narkomanii w Głoskowie. [w:] Problemy narkomanii PZWL
Kotański, M (1994) Ty zaraziłeś ich narkomanią. Warszawa. PZWL.
Kotański, M Sprzedałem się ludziom. Warszawa (bez roku wydania), wydanie broszurowe
Kotański, M (2002). Tworzyć wyspy dobra, [w:] O dorastaniu Narkotyki, przemoc, manipulacje. WL
Prochaska, J O, DiClemente, C.C. (1984). The transtheoretlcal approach. Crosmg traditional boundaries of therapy. Homewood,
IL: Dow Jones/Irwin.
Reykowski, J (1975) Osobowość jako centralny system regulacji i integracji czynności człowieka, [w: ] Tomaszewski T. (red ),
Psychologia Warszawa. PWN
Rogers, C (1957). The necessary and sufficient conditions for therapeutlc personallty change. Journal of Consulting Psychology,
21.
Yablonsky, L (1989) The therapeutlc community. A successful approach for treatmg substance abuser. New York
[ Pobierz całość w formacie PDF ]